1937ko urtarrilaren 4a, EAJren Gernika? Carlos Olazabal Estecha

1937ko urtarrilaren 4an, bere historiako pertsona errugabeen sarraskirik handiena gertatu zen Bilbon.
239 pertsona, mota eta baldintza guztietakoak, ez aberats handiak, ez prelatu ospetsuak, ezta militar oso handiak ere. Aberatsak eta pobreak, zaharrak eta gazteak, apaizak eta laikoak, analfabetoak eta ilustratuak, herritarrak eta herritarrak, gehienak jende arrunta, beren etxe eta herrietatik ateratako ideia politiko edo erlijio lanbideagatik, besterik gabe.
Gehien gehiengoari ez zitzaion ia prozedura polizialik edo judizialik ireki, baina guztiak errebeldeekiko "maitasunezkotzat" eta "erregimenaren etsaitzat" jotzen zituzten. Beste aldean bezala.
Kartzeletan hil zituzten, jendetzarengandik babesteko deiak egiteagatik.
Lehenik pistolak, gero fusilak. Lehenik milizianoak, gero konpainiak, gerrikoekin, kaskoekin eta fusilekin. Aurrean beren nagusiak eta ofizialak. La Ertzaña trafikoa zuzentzen.
Benetako hondamendia, politikoa, militarra eta propaganda.
Jaunaren asmoekin, Eusko Jaurlaritzaren amets ederra desagertzen da. Kartzelako itsasontzietan sarraskiarekin etorri zen urriaren 1ean eta urtarrilaren 4an kartzeletako sarraskiarekin irten zen.
Erruduna al zen EAJ? José Antonio Aguirre zen?
Baina erantzukizun hori argitzea, bere justiziaz edo ez, ez da hain erraza. Ez zen inoiz gertakarien inguruko txosten ofizialik egin, ez da inoiz gertatu Eusko Jaurlaritzan gertakizunetan bizitakoaren azalpen zehatzik. Ez da sekula protagonista politikoen testigantza pertsonalik egon.
Lan honek, agindutako laburpenetan oinarrituta oinarrituta, sarraskia pausoz pauso eta hortik eratorritako erantzukizunak berreraikitzen ditu. Irakurlearen esku geratzen da "gertaera" latz horren inguruko istorioa epaitzea.