Gipuzkoako eta bere erakundeen historia laburra: José Luis Orella Martínez

Gipuzkoako historiak lurralde ederra deskribatzen du. Itsasoari lotuta, bere biztanleek mundua lehenengo aldiz inguratzeko bide sekretuak aurkitzeko, eta bere itsasontziekin eguzkia sartzen ez zen Inperio bateko urruneko lurrak deskubritzeko gai izan ziren. Nahiz eta txikia izan, lur aberatseko lurralde honetatik iniziatiba handiko gizonak atera dira. Aspalditik, uhar bortitzek burdindegiak hornitu izan dituzte, eta bertan, lurraren barnealdetik ateratako burdina lantzen zuten, mundu osora ailegatzen ziren arma eta ontzi-tresnak egiteko.
Liburu honek azaltzen duenez, lurralde honetako herritarrek oso harro zeuden bere jatorri eta leinuaz, eta inoiz ez zuten izaera unibertsal batekin bateratzeko asmorik izan. Kantauri itsasoko haizeaz baliatuta, bertako marinel eta soldatuak Suaren lurraldeko mugetara arte iritsi ziren eta bertako misiolariak mundu osoan zehar ezarri ziren. Baina gipuzkoarrek beti egin zieten aurre erronka guztiei, bere identitatearen sustraiei uko egin barik eta komunitate historiko komun baten parte direla ahaztu gabe.
Ortega eta Gasset esaten zuen moduan, gertakariak errealitatearekin korrespondentzian ezagutu eta ulertu behar dira, eta, hortik, Historiaren arrazoia atera. Horrela, Gipuzkoa iraganean izan zena ulertuz, etorkizunerako bidea eraiki ahal izatea espero dugu.